Doeschka Meijsing - Hoe verliefd is de lezer

Recensie door Tea van Lierop

Uitgeverij Querido

'De almacht van de verbeelding'

Dit boek met een prikkelende titel zal de echte lezer zeker aanspreken. Welke lezer is er niet verliefd op woorden, zinnen, verhalen, woordspelingen, taalgrappen, inzichten, eyeopeners en in de eerste plaats de verbeelding? Jarenlang hield Doeschka Meijsing dagboekfragmenten bij van alles wat ze meemaakte, later gaf ze daar lezingen over en publiceerde ze. Xandra Schutte, Doeschka Meijsings partner en hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer selecteerde de beste beschouwingen en schreef er een inleiding bij.

Het resultaat is een zeldzame, bijna voyeuristische rondleiding in de schrijversziel van Doeschka Meijsing.

Aan de hand van een aantal werken van auteurs, haar eigen jeugd en zomaar wat ideeën over beroemdheden, uitvindingen en gedachten over het (schrijvers)leven wordt de nieuwsgierigheid van de lezer bevredigd en de geest gevoed met waardevolle inzichten.

De verbeelding

Wie denkt dat verbeelding grenzeloos is, heeft het niet bij het rechte eind, er schijnen wel degelijk regels te bestaan. Deze regels staan in een boek dat niemand kan lezen, aldus Borges. Gerard Reve refereert eraan met zijn ultieme 'Het Boek van het Violet en de Dood', dit boek zou niet geschreven kunnen worden omdat het alle andere boeken overbodig zou maken, de Bijbel en het Telefoonboek uitgezonderd. Verhalen kunnen ook al bestaan in het hoofd van de schrijver, niets verzinnen of bedenken dus. Personages dienen zich vanzelf aan, soms dringen ze zich zelfs op, dit lijkt buiten de wil van de auteur om te gaan.   

Het verlangen en de tijd 

Als kind kent Doeschka het verlangen schrijfster te worden. Wanneer ze van haar ouders niet meer mocht lezen in bed brak voor haar het ultieme moment aan om met de ogen dicht een wereld te creëren. En toen er een keer een vriendje waarmee ze een afspraak had om mee te spelen niet op kwam dagen, wist ze deze desillusie om te zetten in een verbeelde wereld door te schrijven over alles wat ze met hem zou beleven. Ze ontdekte hiermee haar vrijheid: 

'Maken wat ik wilde! Werelden creëren die ik wilde en niemand anders dan ik had er zeggenschap over. Ik was vrij en alleen op de wereld en de verslaving daaraan zou nooit meer ophouden, weet ik nu.' 

Het verlangen loopt als een rode draad door de hoofdstukken. Eén van de auteurs die onder de aandacht komt is Jorge Luis Borges. In zijn verhaal De Aleph gaat Borges de strijd aan met de tijd. De Aleph is een punt in de ruimte waarin alle punten samenkomen. Verleden, heden en toekomst kunnen op één moment gezien worden . Wie dit verlangt moet tegelijkertijd beseffen dat dan ook de hel zichtbaar wordt en dat er van het fantastische vooruitzicht niet veel over zal blijven.  

Een andere auteur die in de schijnwerpers staat is Marguerite Yourcenar. Haar liefde voor historie wordt duidelijk in één van haar romans 'Hadrianus' gedenkschriften'. Het boek gaat over Hadrianus' liefde voor de jonge Antinoüs. Bij het schrijven van een historische roman raak je aan de kern van het 'oude'. Waarom voel je je aangetrokken tot verval? Verval maakt het verlangen naar verval sterker, soms slaat restauratie de plank volledig mis: 

'Alsof de geliefde waar men jaren naar heeft lopen zoeken in de wetenschap dat zij voorgoed verdwenen is, plotseling aan de voordeur staat. Een onhandige situatie waar niemand raad mee weet' 

Herinneringen 

De 'ars memoriae', de kunst van het herinneren, is al zo oud als de weg naar Rome. Dichter Simonides was hier meester in. Immers, de traditie was in die tijd, 480 v. Chr. dat verhalen in dichtvorm en/of  zang doorverteld werden. Toen hij zijn gedichten eens ten gehore bracht bij een belangrijk persoon in Thessalië  gebeurde het dat de dichter het huis tijdelijk verliet en ditzelfde huis even later instortte. Doordat Simonides over een uitstekend geheugen beschikte kon hij precies vertellen wie er allemaal aanwezig waren in het huis. Hij beoefende 'De Kunst van het Herinneren' 

In het hoofdstuk 'Het huis van de herinnering' zegt Aristoteles: 

 ‘Zoals ik al eerder beweerde is het onmogelijk om te denken, zonder er een beeld bij te denken.’ 

Rudy Kousbroek vertelt wat een foto uit het verleden kan betekenen. Ons brein verwerkt op een analoge manier gegevens van tijd en ruimte, wij ervaren het verleden als een plaats. Deze plaats wordt ontoegankelijk wanneer je hem verlaat, pas na de ontdekking van de fotografie is het mogelijk geworden de verborgen plaats toegankelijk te maken. 

Slijk der aarde

Een interessante visie op schrijven en verdiensten staat in het hoofdstuk met de welluidende titel 'Hoe een schrijver een haas eet'. Wanneer je met de ogen van een manager kijkt naar kunst, daar valt natuurlijk ook de literatuur onder, verschilt dat nogal met die van de kunstenaar. Voor wie moet je schrijven om ervan te kunnen leven? Het economisch model  zal de schrijver wijzen op het belang van de marktwerking. Heel grappig, ook een beetje wrang,  wordt het advies gegeven te schrijven voor 'de mensen in de tuinsteden'. Dat betekent dat de auteur niet schrijft wat hem/haar bezighoudt, maar de markt bedient, oftewel zich onderwerpt aan de 'tucht van de markt'  

Karl Marx  beweert dat geld de belichaming, de rationaliteit is van alle menselijke capaciteiten. Een productie-economie fragmenteert en ontmenselijkt het bestaan. De mens wordt verdeeld in twee persoonlijkheden: zijn natuurlijke eigenschappen staan los van zijn economische waarde, vervreemding treedt op. 

Op spreken over geld in het schrijversvak rustte lange tijd een taboe, het zou het cliché van de arme schrijver kunnen ondermijnen. 

Conclusie

Een zeer persoonlijk boek over de mens en schrijfster Doeschka Meijsing, een  veelzijdig persoon met een oorspronkelijke visie op verbeelding en schrijven. Zij legt verbanden en geeft normale zaken een draai zodat je met andere ogen gaat kijken. Geweldig is haar visie op het werk van andere auteurs. Een aantal van hen hebben haar beïnvloed en laten ons, als verliefde lezers, ook met andere ogen kijken naar werk van bijvoorbeeld Simon Vestdijk. In deze recensie staat maar een fractie van wat er besproken wordt in het boek, een feest voor de liefhebber. 

Titel: Hoe verliefd is de lezer

Auteur: Doeschka Meijsing           

Pagina's: 304  

ISBN: 9789021404424 

Uitgeverij Querido

Verschenen: 2016